‘Het gaat om mensen, maar we werken ook aan een cultuur’

Vechtsportautoriteit-bestuurslid Saskia van Rijswijk is vertrouwenscontactpersoon voor de vechtsportsector. Maar wat betekent dat in de praktijk? 'Het begint altijd met goed luisteren, maar je moet daarna wel doorschakelen. Wij zijn er om mensen verder te adviseren.' 

Zes jaar geleden werd vanuit de Nederlandse Vechtsportautoriteit voor het eerst een cursus Vertrouwenscontactpersoon georganiseerd worden voor de vechtsportsector. Deze basisopleiding van NOC*NSF en Centrum Veilige Sport was een belangrijke stap naar een veiligere en gezondere vechtsportsector. 

Tientallen mensen zijn inmiddels geschoold. Ze hebben als taak meldingen van o.a. seksuele intimidatie en ander grensoverschrijdend gedrag te behandelen. Ze bieden een luisterend oor en helpen melders om de nodige vervolgstappen te zetten. Ze zijn er niet om te oordelen of psychische hulp te verlenen, maar om mensen verder te adviseren. Soms betekent dat iemand begeleiden bij het indienen van een officiële aanklacht. Meestal is bemiddeling meer op z'n plaats. De vertrouwenscontactpersoon zoekt met de betrokkenen naar maatwerk.

Bij de VA zelf stapte bestuurslid Saskia van Rijswijk naar voren. Gezien haar achtergrond als onder meer psycholoog én als voormalig wedstrijdvechter op topniveau heeft zij een goed profiel om als aanspreekpunt te dienen. Normaal gesproken (in andere sporten) is het niet gebruikelijk dat een bestuurslid ook vertrouwenscontactpersoon is. Maar onze sporten zijn nu eenmaal iets anders georganiseerd, en Saskia is gezien haar achtergrond en het vertrouwen dat ze in de sector geniet juist extra benaderbaar. De praktijk maakt duidelijk dat zij bij melders vaak de voorkeur geniet boven een onbekend persoon. We kijken met haar terug op de introductie en op de eerste jaren waarin zij als vertrouwenscontactpersoon functioneerde.

Hebben de vertrouwenscontactpersonen iets veranderd in de vechtsport?

'We moeten breder kijken dan alleen naar deze functie. We zijn als samenleving en dus ook in de sport bezig met cultuurverandering. Slachtoffers beter ondersteunen, maar ook daders begeleiden om kans op herhaling te verkleinen. Zaken uit de taboesfeer halen. 

De VA heeft een handreiking Aanpak grensoverschrijdend gedrag in de vechtsport geschreven, bedoeld voor gemeenten, bonden, sportscholen, promotors, trainers en natuurlijk de vechters en recreatie sporters zelf. Dat helpt om als vechtsport samen normen te bepalen en te bewaken. Ik denk dat er vooral ook een compliment gemaakt moet worden naar de sportschoolhouders, die huisregels hebben ontwikkeld, zorgen dat er iemand aanspreekbaar is. Zij zijn elke dag bezig om zorg te dragen voor een gezonde vechtsportcultuur. 

De evenementen zijn de blikvangers van de vechtsport, maar de vechtsportschool is ons huis. Daar begint de veiligheid, daar geven we de normen en waarden door en daar moeten we er voor elkaar zijn. Als vertrouwenscontactpersoon hoop ik een steentje bij te dragen aan een cultuur waarin dat vanzelfsprekend is.'

Wat voor meldingen ontvang je als vertrouwenscontactpersoon? 

'De meeste meldingen betreffen grensoverschrijdend gedrag. Denk aan sporters die seksuele intimidatie ervaren op de sportschool, of discriminatie. Maar het betreft ook wel zaken rond de integriteit in de sport, bijvoorbeeld over vermeende belangenverstrengeling. Een derde categorie betreft de veiligheid op sportscholen. Dat kunnen ouders zijn die zien dat er nog steeds op het hoofd wordt gestoten bij hun jonge kind, dit terwijl we hebben afgesproken dat dit vanaf een bepaalde leeftijd mag. Maar ook sporters die denken dat het gebouw waarin ze trainen te onveilig is.' 

Iemand belt jou met een kwestie. Wat doe je dan?

'Het begint altijd met goed luisteren. Wat speelt er precies? Is de kwestie waar de melder over belt echt de kern van het probleem, of is er een onderliggend probleem? Dat probeer je heel goed uit te zoeken. Je probeert alle betrokken partijen te spreken, vaak eerst in een informeel gesprek. Je tast eerst af of het mogelijk is om tot een oplossing te komen zonder een officieel traject in te zetten. Dat doe je niet om herrie te voorkomen of daders te beschermen, maar omdat het soms ook voor de melder wenselijk is. Het kan ook juist een slachtoffer een hoop stress besparen als er bijvoorbeeld via bemiddeling een bevredigende uitkomst wordt bereikt. En als dat niet lukt, zet ik op een rij wat de opties zijn voor de melder, en bespreken we samen wat de beste vervolgstappen kunnen zijn. Ik probeer de regie zoveel mogelijk bij de melder te houden.' 

Heb je niet zelf de neiging om te gaan bemiddelen?

'Dat is wel de eerste menselijke reactie, de gedachte hoe we de betrokkenen uit een vervelende situatie kunnen helpen. Maar onze eerste verantwoordelijkheid is begeleiden. We moeten als vertrouwenscontactpersoon ook onze beperkingen kennen. We zijn geen politie, we zijn niet de Rijdende Rechter, we geven ook geen relatietherapie. Onze taak is om iemand de juiste weg te wijzen. Dat is vaak al moeilijk genoeg.' 

Zijn het altijd slachtoffers die zich bij jou melden? 

'Wij zijn beschikbaar voor iedereen die betrokken is bij grensoverschrijdend gedrag. Dat kunnen slachtoffers zijn, getuigen, maar ook daders. Of mensen die niet goed weten of ze een grens over zijn gegaan. Er heeft zich bij mij ook wel eens iemand gemeld die zich in een relatie bevond met een andere sporter, waarbij die relatie ontspoorde. Het kan iemand zijn die inzicht heeft gekregen in zijn eigen gedrag, spijt heeft en vanuit die positie contact zoekt. Of mensen melden zich in een conflict waarbij beide partijen een mate van schuld hebben, het is lang niet altijd zwart-wit. Wij moedigen iedereen aan die misschien twijfelt, ook over het eigen gedrag. Een eerste gesprek is altijd vertrouwelijk. Ook als je ergens al langer mee loopt, bedenk dan dat het nooit te laat is om jezelf van een mogelijke last te bevrijden. Een gesprek kan enorm helpen als je vast bent komen te zitten in je hoofd.' 

Niet elke zaak is zwart-wit, dat is uitdagend. Wat voor uitdagingen zijn er nog meer?

'Er kunnen culturele blokkades zijn om iets te bespreken, zoals schaamte of eergevoel. Bijvoorbeeld bij de familie van een slachtoffer of dader. Dat kan mensen ervan weerhouden om voor zichzelf op te komen, daar moet je heel zorgvuldig mee omgaan. Wat een kwestie ook complex kan maken is dat slachtoffers of daders een gedragsstoornis kunnen hebben, of een beperkt leervermogen. Dan is het extra belangrijk om maatwerk te leveren, bijvoorbeeld ook in alle communicatie met de betrokkenen.'

Heb je dit allemaal geleerd in die eendaagse cursus?

'De cursus van NOC*NSF en het Centrum Veilige Sport is een goed begin, maar ik vind persoonlijk dat je daarmee niet klaar bent. Ik merkte zelf al snel dat ik behoefte had aan meer opleiding, en ik besloot daarom om mezelf door te ontwikkelen. Ik heb me aangemeld bij het Landelijk Instituut Vertrouwenspersonen, inmiddels ben ik ook Vertrouwenspersoon. 

Daarnaast mag ik gebruik maken van het CMSS systeem, Case management Systeem Sport van het Centrum Veilige Sport Nederland, waar ik ook veel mee samenwerk. Ook omdat ik daar weer meer mensen leerde kennen die zich met dit soort verantwoordelijkheden bezighouden. Zo bouw je een informeel netwerk op. Als ik zelf advies nodig heb over een ingewikkelde zaak, weet ik dat ik een aantal mensen kan benaderen met soortgelijke ervaringen. Overigens blijven de betrokkenen ook voor dit team in dit gesprek anoniem. 

Ik denk dat het goed zou zijn als er meer vervolgcursussen zouden komen, waarbij vertrouwenscontactpersonen uit verschillende sporten ook ervaringen kunnen uitwisselen. Volgens mij is iedereen die deze rol oppakt van harte bereid om kennis te delen en anderen te ondersteunen. Zelf ben ik recent gevraagd om ook voor de Nederlandse Boksbond op te treden als vertrouwenscontactpersoon en de ervaringen vanuit deze positie bij de Vechtsportautoriteit over te dragen. We hebben toch een beetje een pioniersrol vervuld, als vechtsport.' 




Meer informatie over vertrouwenskwesties vind je hier. Je vindt er ook contactgegevens van Saskia.